Heb jij wel eens moeite met kiezen? Of twijfel jij soms tot je een ons weegt? Misschien stel jij het maken van keuzes vaak uit, of kies jij helemaal niet. Keuzes durven maken en snel beslissen zijn essentiële vaardigheden voor ondernemers en leiders. Zij vormen zelfs een belangrijke voorwaarde voor succes.
Vanmorgen was ik in gesprek met Michiel, een gedreven ondernemer die kampt met keuzestress. Hij vroeg zich hardop af: Ik weet dat ik een keuze moet maken over de verkoop van deze tak van mijn bedrijf, maar hoe weet ik nu of dit nu wel de juiste keuze is? Kan ik niet beter nog even wachten?
Van teveel keuzes raak je in de war
Kunnen kiezen is mooi, want door de keuzes die je maakt, onderscheid je je van anderen en bepaal je je eigen identiteit. Volgens de ontwikkelingspsychologie kun je daar niet vroeg genoeg mee beginnen. Onder één voorwaarde: Het aantal keuzeopties moet aansluiten bij de levensfase. Van te veel keuzes wordt een kind op een bepaalde leeftijd namelijk juist niet zelfverzekerder of gelukkiger. Integendeel, het raakt ervan in de war. En eigenlijk geldt dat ook voor de volwassen. Je kan maar een beperkt aantal keuzemogelijkheden aan.
De vraag van Jacco deed me gelijk denken aan een eerdere blog die ik heb geschreven ‘Waarom NU wel het juiste moment is’ én aan een lezing van Martijn Aslander die ik recent heb bijgewoond. Hij sprak in verschillende vormen over keuzes maken. Het meest herkenbaar vond ik zijn verhaal over:
De paradox van keuzes maken
Vergeleken met slechts twee generaties geleden leven wij op dit moment in een tijdperk van haast ongelimiteerde keuzemogelijkheden (persoonlijk, zakelijk en materialistisch).
Het westerse adagium luidt daarom ook: Hoe groter onze keuze – hoe groter onze vrijheid. Martijn haalde de Amerikaanse psycholoog Barry Schwartz aan. In zijn boek ‘De paradox van keuzes’ beweert hij echter precies het tegenovergestelde. Het grote nadeel van meer keuze hebben betekent namelijk dat je meer beslissingen moet maken. Maar het maken van een beslissing kost moeite. Hoe lang is ‘meer keuze hebben’ nog leuk?
Hoe meer keuze er is, hoe waarschijnlijker het is dat je denkt dat je de perfecte keuze kunt maken. Maar hoe meer keuze je hebt, hoe groter ook de kans dat je achteraf het gevoel krijgt de verkeerde keuze te hebben gemaakt. En omdat de opties tot een andere keuze legio waren, trek je al snel de conclusie dat jij zelf de verkeerde keuze hebt gemaakt. Geen schuld zo erg als eigen schuld.
Barry Schwartz zoomt met zijn boek in op de vraag hoe we ons kunnen verhouden tot de duizelingwekkende hoeveelheid aan keuzes die we dagelijks voorgeschoteld krijgen en geeft ons inzicht hoe we spijt kunnen vermijden.
Bekijk hieronder de TED talk van Barry Schwartz (die iedereen volgens Martijn gezien moet hebben):
Iemand die geen beslissingen neemt, verliest een beetje zelfvertrouwen.
Je kiest er feitelijk voor om de huidige situatie te behouden. Of je kiest om geen besluit te nemen. Dit vreet energie en is funest voor jou en je werk of onderneming. Beter een slecht besluit dan geen besluit.
Hoe maak je dan keuzes?
Een keuze maken tussen twee mogelijkheden is nog te overzien, je hersenen bepalen wat voor jou de meeste waarde heeft en kiezen de beste. Het wordt moeilijker wanneer je moet kiezen tussen iets dat je al hebt, en een alternatief waarvan je niet zeker weet of het meer waarde heeft.
Als je gaat kijken naar je brein blijkt dat je voor die zoektocht een diepgelegen hersengebied hebt, dat constant jouw omgeving afzoekt naar opties die voor jou voordeliger zijn. Vermoedelijk is dit al een heel oud systeem dat vroeg in de evolutie jouw hersenen in is geslopen.
Verschillende factoren beïnvloeden je keuze gedrag. Onderzoek toont aan dat het deel van de hersenen waar emoties worden verwerkt (amygdala), grote invloed heeft op het maken van keuzes, dit wordt ook wel het reptielenbrein genoemd. Het is je ‘frontale kwab’ die deze ‘amygdala’ van rationeel tegenwicht moet voorzien. Bij ieder mens is het verschillend in welke mate die frontale kwab goed zijn werk doet. Met andere woorden: het reptielenbrein heeft vaak de overhand over de ratio.
Het nemen van beslissingen kun je zowel bewust als onbewust doen.
A. Je onbewuste inzetten bij beslissingen
Professor Dijksterhuis van het boek ‘Het slimme onbewuste’ beschrijft drie manieren om keuzes te maken.
- Maak een snelle keuze waarbij nauwelijks wordt nagedacht.
- Neem belangrijke informatie in je op en slaap er eerst een nachtje over. Houdt het goede gevoel de volgende dag aan, dan kies je ervoor.
- Maak een analyse van de opgenomen informatie en kies voor het beste alternatief.
Ons onbewuste speelt een grote rol bij onze beslissingen. En dat is maar goed ook. Sommige beslissingen zijn zo complex dat we met de beperkte capaciteit van ons bewustzijn nooit tot een goede keuze zouden komen. Een reeks van experimenten toont bovendien aan dat onze onbewuste beslissingen veel beter zijn dan de beslissingen waar we zogenaamd goed over na hebben gedacht.
De meeste mensen gaan voor de derde optie. Dijksterhuis betwijfelt sterk of dit ook de beste optie is. Lang nadenken blijkt lang niet altijd te helpen bij het nemen van een beslissing. Het onbewuste kan veel meer dan we vaak denken. Zo bezitten we onbewuste kennis en nemen onbewuste denkers vaak betere beslissingen dan snelle, bewuste denkers.
B. Bewust beslissingen nemen
Dat onbewust nadenken heel effectief kan zijn betekent niet dat het bewustzijn helemaal geen belangrijke rol kan spelen bij het maken van keuzes. Bij eenvoudige beslissingen kan bewust nadenken heel nuttig zijn. Bijvoorbeeld als je nieuwe schoenen wilt kopen. Je wilt bijvoorbeeld dat ze lang meegaan en dat ze van goede kwaliteit leer zijn. Een beslissing nemen op basis van deze beperkte informatie, dat kan ons bewustzijn goed aan. Daarnaast kan ons bewuste strakke regels volgen. Met onbewust nadenken los je niets op.
Bij ingewikkelde beslissingen is het belangrijk naast je onbewuste ook je bewuste (tijdelijk) in te zetten. Zo moet je bij complexe besluiten informatie verzamelen die relevant is voor de beslissing. Hier is bewuste aandacht voor nodig. Voor het maken van de uiteindelijke keuze gebruik je je onbewuste. Hierna schakel je je bewuste weer in om te controleren of er geen addertjes onder het gras zitten.
Niet langer meer uitstellen
Michiel heeft tijdens ons gesprek besloten om bij deze belangrijke beslissing er een nachtje over te slapen en dan zijn gevoel te volgen. Dat hij in ieder geval een keuze maakt dat staat voor hem vast! Dan hoeft hij daar geen stress meer om te hebben.
Hoe neem jij beslissingen en wat helpt jou het beste in het maken van keuzes? Laat je reactie hieronder achter.